Over de verhouding tussen man en vrouw wordt sinds de opstand van de mens tegen God strijd gevoerd. Vaak zijn vrouwen onderdrukt en dat gebeurt op veel plaatsen nog steeds. Geeft de Bijbel daar geen aanleiding toe? Vooral de apostel Paulus? Hij zegt toch maar: “Vrouwen, erken het gezag van je man.” In een andere vertaling: “Wees je man onderdanig.” Paulus schrijft in het kader van de verhouding tussen man en vrouw in het huwelijk. Maar juist daar mag je toch ook respect verwachten? Is Paulus een vrouwenhater?

Preek over Efeze 5,33:
[Dit is de eerste preek in een serie over de verhouding man/vrouw in de Bijbel.]

Gemeente waar Jezus zoveel van houdt, gasten en luisteraars,

Geeft de Bijbel aanleiding tot de onderdrukking van vrouwen door mannen? Geeft juist de apostel Paulus daar aanleiding toe? Hij zegt toch maar: “Vrouwen, erken het gezag van je man.” In een andere vertaling: “Wees je man onderdanig.”
Paulus schrijft in het kader van de verhouding tussen man en vrouw in het huwelijk. Maar juist daar mag je toch ook respect verwachten? Is Paulus een vrouwenhater?

Wat wil Paulus?… Wat wil Jezus?… Paulus spreekt namens Jezus en geleid door de heilige Geest. Wil hij onderdrukking, of wil hij harmonie?… Wil Hij het goede voor man én vrouw, of zet Hij de één af tegen de ander?…
Laten we niet meteen afhaken bij de eerst lezing van dit Bijbelgedeelte, maar luisteren naar wat Christus wil.

Laten we dat allemaal doen, getrouwd én ongetrouwd. Paulus verweeft zijn opmerkingen over de verhouding tussen man en vrouw met opmerkingen over de verhouding tussen Christus en zijn gemeente. Wij kunnen allemáál hiervan leren: Wie onze Heer Jezus Christus is en wat voor houding en gedrag Hij van ons vraagt ook als gemeente van Hem.

Onderwerp: GODS GOEDE ORDE: DE HARMONIE VAN CHRISTUS IN HET HUWELIJK.

Wat Paulus schrijft namens Jezus Christus mogen we niet los maken van Jezus zelf. Hij is de Zoon van God de Allerhoogste. Hij is naar de aarde gekomen om te dienen. Zo wilde Hij mensen redden. Bij Jezus vind je geen onderdrukking, maar bevrijding. De mannen en vrouwen aan wie Paulus schrijft danken hun bevrijding aan Christus. Ook de vrouwen. Jezus behandelde vrouwen met genegenheid en respect in een tijd waarin ze werden geminacht.

Wat Paulus in Efeze 5 schrijft mogen we ook niet losmaken van wat Paulus verder schrijft in zijn brief. Paulus heeft geschreven over de ene nieuwe mensheid die God heeft geschapen in Christus. Jezus heeft de scheidingsmuur gesloopt. Hij maakt harmonie tussen gelovigen uit Jood en heiden, uit welk volk of ras ook… Als Paulus op de ene plek schrijft over zulke muren die gesloopt worden, dan gaat hij niet op de andere plek toch weer zulke muren opbouwen.

Wat Paulus schrijft mogen we ook niet losmaken van de Bijbel in zijn geheel. De Bijbel wijst duidelijk op de waarde van mannen en vrouwen, en op de gelijkwaardigheid van alle mensen voor God, en op de eenheid van de gelovigen als leden van Christus Jezus. Geloof dat omdat Gód het zegt.

–

Nu gaan we naar Gods orde. God is een God van orde. Hij heeft de wereld gemaakt en de wereldorde. Hij heeft bepaalde verhoudingen gegeven in zijn schepping. Paulus grijpt ook terug op die schepping: hij citeert uit het boek Genesis.

Wat opvalt bij de schepping is dat man en vrouw gelijk zijn ten opzichte van God: God schiep de mens naar zijn beeld, man en vrouw schiep Hij hen. Man en vrouw zijn gelijk voor God die boven hen staat. Ook valt op dat man en vrouw gelijk zijn ten opzichte van de wereld onder hen. Man én vrouw krijgen de opdracht: “Vervul de aarde en onderwerp haar, heers over de dieren.”

Dat is het begin, het kader. God regeert de wereld via de mens als onderkoning. Voor dat regeren vindt God het nodig dat de mens, Adam, een hulp ontvangt die bij hem past. Een helper die samen met hem God vertegenwoordigt op aarde. Daarin zijn man en vrouw gelijk.

Binnen die eenheid is vervolgens verscheidenheid. God schept de mens immers man en vrouw.

In die verscheidenheid onder de eenheid legt God een bepaalde orde: Hij schept eerst de man en dan de vrouw. Paulus noemt dat op verschillende plaatsen zo: “De man is hoofd van zijn vrouw.”
Die orde is niet gebonden aan een bepaalde tijd, zodat je kunt zeggen: “Zo dachten de mensen toen, dat geldt nu niet meer.” Het hoofd zijn van de man en het helper zijn van de vrouw is gefundeerd in de schepping. Dat heeft geldingskracht zolang de schepping bestaat.

De manier waarop dat principe wordt toegepast kan verschillen per tijd en cultuur. Maar het principe zelf ‘een bepaalde orde tussen man en vrouw, een taakverdeling ónder de eenheid en gelijkwaardigheid van man en vrouw’, dat blijft.

–
Hoe ziet die verhouding tussen man en vrouw er dan uit? Daar gaan we nu naar kijken. Aan de hand van Efeze 5.

Misschien heb jij wel moeite met het woord ‘hoofd’ dat Paulus gebruikt. Wij kennen een schoolhoofd. Of de directeur van een firma. Dat zijn bepaalde functies. Als ze goed worden uitgevoerd, dan komt iedereen tot zijn recht. Maar om nu de man de directeur van zijn vrouw te noemen?… Als je het woord ‘hoofd’ binnen het huwelijk gebruikt, dan krijgt het zomaar een negatieve lading. Maar hoe bedoelt Paulus het zelf? Wat wil Christus ons leren?

Paulus zegt dat de man het hoofd is van zijn vrouw, zoals Christus het hoofd is van zijn gemeente. Wil je dus weten wat dat hoofd zijn inhoudt, kijk dan naar Christus!… Dat is belangrijk. Misschien is het wel een eye-opener voor jou: alle negatieve associaties bij het woord ‘hoofd’ die smelten toch weg als je kijkt naar Jezus Christus?! Hij is echt de baas. Hij kon zijn macht gebruiken om te heersen, maar Hij kwam om te dienen.

Hoofd zijn houdt in: verantwoordelijkheid en levenseenheid. Jezus Christus heeft verantwoordelijkheid genomen voor zijn gemeente. Hij geeft zichzelf over voor haar. Tot op Golgota. Hij is haar Redder. Bij Redder mag je denken aan, een beetje ouderwets gezegd ‘Behouder’, maar ook aan ‘Onderhouder’. Er zit ook zorg in: Jezus voedt en verzorgt haar. Hij maakt van zijn gemeente een stralende bruid voor Hem. Daarin zie je Jezus’ allesomvattende liefde.

Vertaal dat nu eens naar de man als hoofd van zijn vrouw. De man is hoofd van zijn vrouw zoals Christus hoofd is van zijn gemeente. Daarbij is de man niet degene die zijn vrouw redt. De Redder van man en vrouw beide is Jezus Christus. Maar de opdracht voor de man is om in zijn hoofd zijn Christus in zíjn Hoofd zijn te weerspiegelen. De man past dus geen tirannie, maar wel verantwoordelijkheid nemen voor zijn vrouw. Niet de baas spelen over haar, wel voor haar zorgen. Hij moet hoofd zijn ten gunste van zijn vrouw. Daarvoor heeft God hem hoofd gemaakt.

In dat hoofd zijn zit een zekere leiding. Een voorgaan in. De bedoeling is niet dat de man gaat heersen. In Genesis 3 staat wel: “de man zal over je heersen”, maar dat is geen opdracht van God, maar een onderdeel van de vloek, een gevolg van de zonde. Tegenover de opdracht aan de vrouwen ‘wees uw man onderdanig’ zet Paulus niet als opdracht aan de mannen ‘gebruik uw gezag’ of ‘heers’, maar wel de opdracht ‘heb uw vrouw lief’! Paulus legt het hoofd zijn van de man uit als liefde en verantwoordelijkheid.

Let wel: in Christus. Het is niet onze prestatie, maar God vraagt dat we Christus in ons toelaten, en dan is het Chrístus’ prestatie in ons.

Zó kunnen we praktisch worden. Mannenbroeders gehuwden, gééf jezelf voor je vrouw en zorg voor haar. Daarmee hoef je haar niet mooi te máken. Christus heeft haar mooi gemaakt. Maar jíj, gééf jezelf voor haar en zorg voor haar, zodat haar schoonheid uitkomt, zo dat zij zich kan ontplooien en meer compleet zichzelf kan worden. Dat is het doel van jullie hoofd zijn.

Daar komt heel wat bij kijken. Om maar wat voorbeelden te noemen: Prijs haar voor wat ze doet. Stel dat jij werk hebt en je komt thuis van jouw werk: pak dan niet meteen voor jouzelf de krant en duik niet achter je tablet, maar wees bereid om haar verhaal te willen horen: “Hoe was het vandaag?” Wees er voor haar wanneer ze jou nodig heeft. Verneder haar niet, sla haar niet en verkracht haar niet. Ga haar voor in leven met de Heer. Door te praten over God en geloof. Wees een voortrekker in de aanbidding van God en de voorbede. Laat de opvoeding van jullie kinderen –als je die hebt gekregen– niet alleen op háár schouders rusten. Verplaats je in haar. Ontwikkel antennes voor wanneer het minder goed met haar gaat.

Broeders, het zijn voorbeelden. Waar het me om gaat is dat je jouw opdracht praktisch vertaalt. Neem jouw verantwoordelijkheid op je, zodat jouw vrouw tot bloei kan komen.

Volg daarbij Jezus Christus na in zijn liefde. Hij is in zijn liefde de standaard van jouw liefde. Christus had lief met zelfopofferende liefde. Jezus heeft zichzelf voor zijn gemeente gegeven. Deze liefde is niet allereerst wat je voelt, maar een keuze die uitkomt in je gedrag.

Ook wie niet getrouwd is kan hier van leren. De huwelijksverhouding is wel uniek, ook als spiegel van de liefde tussen Christus en zijn gemeente. Maar de opdracht ‘heb elkaar lief’ is in de Bijbel een duidelijke opdracht voor ons allemaal. Zelfopofferende liefde. Als dát de opdracht voor ons allemaal is, dan mag je deze conclusie trekken: de man mag in zijn hoofd zijn naar zijn vrouw, in die zelfopofferende liefde, een voorbeeld zijn voor allen.

–

Paulus zegt ook: “Vrouwen, erken het gezag van uw man”, of: “Wees uw man onderdanig als aan de Heer”. Dat woord ‘onderdanig’ stuit ons denk ik tegen de borst. Onderdanigheid doet ons denken aan onderdrukking. Van mensen, ook van vrouwen, in de loop van de geschiedenis. Christenen hebben daarin ook niet altijd schone handen gehad. Onderdrukking, uitbuiting en misbruik. Hoeveel vrouwen zijn daar ook niet slachtoffer van?

Als je die opdracht aan vrouwen tot onderdanigheid leest, dan lijkt het alsof Paulus met zijn schrijven het onderdrukken van vrouwen stimuleert. Efeze 5 is bij veel mensen niet populair. Maar wat wil Paulus nu echt?

Paulus vergelijkt de opdracht van onderdanigheid van de vrouw aan de man met de opdracht tot onderdanigheid van de gemeente aan Christus. Voor ons állen geldt: “Onderwerp u aan Christus.”
Wat opvalt is dat die onderwerping aan Chrístus vervolgens ook hoort uit te komen in onderwerping jegens elkáár in de gemeente. Paulus zegt in hoofdstuk 5,21: “Wees elkaar onderdanig in het ontzag voor Christus. Aanvaard elkaars gezag.” Dat geldt voor ons allemaal. Ook voor de mannen…
En nu naar het huwelijk. Daarin wordt van de vrouw gevraagd dat zij onderdanig is aan haar man. Dat betekent dat de vrouw een voorbeeld mag geven van wat Christus van ons állen vraagt.

Onderdanig zijn, dat is niet blind zonder nadenken gehoorzamen. Als je wilt weten wat het wel is, denk dan nog eens aan het hoofd zijn van de man. Hij moet zijn verantwoordelijkheid voor zijn vrouw nemen en voor haar zorgen. Hij moet zich helemaal voor haar geven om haar tot bloei te laten komen… Het onderdanig zijn van de vrouw is dat ze haar man hierin niet afwijst en dat ze hem niet van zijn plek wil dringen, maar dat ze dankbaar zijn liefdevolle zorg aanvaardt. Niet omdat hij haar heerser is, maar om Christus’ wil. Onderdanig zijn aan jouw man is vrijwillig en blij zijn goede zorg aannemen. Het is jouzelf toewijden aan hem die geroepen is om van jou te houden.

In vers 33 zegt Paulus nog dat de vrouw ontzag moet hebben voor haar man. Letterlijk staat er ‘hem vrezen’. Dat is niet bang voor hem zijn, maar dat gaat over respect en ontzag dat door liefde wordt opgeroepen. Denk maar aan wat Jezus met zijn liefde wil oproepen bij ons.

Als je wat hier tegen de vrouw gezegd wordt praktisch vertaalt, wéér: in Christus!, dan kun je denken aan zaken als: Gehuwde vrouw, zie jouw man niet als een bedreiging voor jou, of als een sta in de weg, maar doe een appèl op hem in zijn hoofd zijn en zijn verantwoordelijkheid die hij heeft, zijn zorg en zijn bescherming. Werk positief mee in het leven met God en het navolgen van Christus, als opdracht voor jullie samen. Wees hem toegewijd. Wees een hulp, niet een slaafje, maar een helper voor hem in het tot bloei laten komen van jullie huwelijk. Door ook naar hém te luisteren, hem te bemoedigen, samen te praten over de opvoeding als God jullie kinderen heeft gegeven, samen te bidden voor elkaar, jullie gezin, de gemeente, de samenleving.

Het zijn voorbeelden. Ook hier gaat het me er om dat jullie, vrouwen, zusters, Paulus’ opdracht praktisch vertaalt. Dat je een voorbeeld bent voor de gemeente in de opdracht voor ons allemaal om ons aan elkaar te onderwerpen door dankbaar te leven van de onderlinge zorg.

Als de vrouw op deze manier onderdanig is, dan verliest ze niet haar waardigheid. Denk aan Jezus Christus. Hij stelt zich onderdanig op jegens zijn gemeente en daarmee verliest ook Hij niet zijn waardigheid. Hij onderstreept die juist in zijn gehoorzaamheid aan zijn Vader.

Let er op: De vrouw wordt gevraagd om zich te onderwerpen aan degene die van haar houdt. Ik weet: er zijn ook mannen die niet van hun vrouw houden, en die niet echt voor haar kiezen, maar Gods bedoeling is dat hij van haar houdt en dat zij dankbaar de zorg aanvaardt van hem die haar bemint… De man moet zijn vrouw liefhebben zoals Christus zijn gemeente heeft liefgehad. De man moet wensen dat de vrouw bevrijd wordt van alles dat haar vrouw zijn verstoort en dat ze juist mag uitkomen als wie ze is.

Efeze 5 is niet in. Maar als we het goed bezien, dan is Efeze 5 geen oproep tot onderdrukking in het huwelijk, maar juist een richtlijn tot echte vrijheid voor de vrouw in het huwelijk. In Paulus’ tijd werd de vrouw in het algemeen geminacht. Door Joden, Grieken en Romeinen. Paulus’ boodschap namens Christus is voor man en vrouw als een stralend licht in een donkere wereld. Paulus zet man en vrouw niet op tegen elkaar, maar wil dat ze samen uitkomen in hun schoonheid zoals God ze gemaakt en bedoeld heeft in het huwelijk.

Als je alles overziet dan besef je: zo verschillend is het niet wat Paulus hier vraagt aan de man en aan de vrouw. Geen wonder ook als je bedenkt dat de opdracht om elkaar onderdanig te zijn ook voor ons állen geldt, en dat de opdracht om elkaar vol overgave lief te hebben ook voor ons állen geldt.

Jezus Christus was vrijgezel, maar juist van Hem leren we wat echte huwelijksliefde én onderlinge liefde in de gemeente is. Jezus noemt zichzelf de Bruidegom en ons als gemeente zijn bruid. Van Hem leren we ware liefde. Als gehuwde man en vrouw in hun voorbeeld zijn voor allen. Maar ook als we niet getrouwd zijn leren we dat van Hem. Laten we daarom allemaal steeds Christus in ons laten werken.

–

Waar gaat het nu mis in ons lezen van Efeze 5? Waarom zoveel kromme tenen? Misschien ligt dat hieraan: wát Paulus vraagt dat ligt uiteindelijk dicht tegen elkaar aan, maar de posities van man en vrouw zijn niet uitwisselbaar. De man is hoofd, zijn vrouw is helper. Er is een zekere orde. Is het niet, met alle gelijkheid die er is tussen man en vrouw, dát verschil waarop wij botsen?…

Terecht benadrukken wij de gelijkwaardigheid van man en vrouw. We sluiten ons aan bij protest tegen alle onderdrukking van vrouwen, en wie dan ook. Maar het lijkt wel alsof het voor ons daarmee ophoudt. Wij westerse mensen willen van gelijkwaardigheid gelijkheid maken. We hebben in ons denken geen ruimte voor de ongelijkheid tussen man en vrouw, voor hun eigenheid. Alsof gelijkwaardigheid betekent dat er geen eigenheid mag zijn. Alles moet per se gelijk zijn. Als we dan Efeze 5 lezen dan botsen we: verschil in orde tussen man en vrouw? De man hoofd en zijn vrouw helper? Dat kan niet.

Maar nu kom ik terug op het begin van de preek: Als God de mens verschillend maakt om elkaar aan te vullen in het uitvoeren van hun opdracht samen onder God, dan brengt dat man en vrouw niet in conflict met elkaar. Dat hoeft niet te botsen. De man mag juist mán zijn en de vrouw vróuw, en op die manier komen ze allebei tot hun recht in hun samen buigen voor de Heer.

De praktijk valt vaak tegen. Maar de werkelijkheid is voor jou die gelooft wie je in Christus Jezus bént. Bid de Geest dat je meer mag worden wie je bent.
Als man en vrouw in het huwelijk.
En, getrouwd of ongetrouwd, als broeder en zuster in de gemeente.
Amen

Liturgie morgendienst:
Votum en groet
Zingen: Gereformeerd Kerkboek Ps.100: 1.2.3.4
Wet
Zingen: Gereformeerd Kerkboek Gez.158 [Als een hert]
Gebed
Lezen: Genesis 1,26-28
Lezen: Efeze 5,21-33
Zingen: Gereformeerd Kerkboek Ps.139: 6.7.8
Tekst: Efeze 5,33
Preek
Zingen: Nieuw Liedboek voor de Kerken 974: 1.2.3.4.5 [Maak ons uw liefde, God, tot opmaat]
Dankgebed en voorbede
Collecte
Zingen: Gereformeerd Kerkboek Gez.145: 1.2.3.4 [Heer onze God hoe heerlijk is uw Naam]
Zegen